ICOM SRBIJA NAGRADA 2024
Aleksandar I Karađorđević od Cetinja do Marseja
Suzana Milovanović
Veselinka Marković
Aleksandar Petijević
Muzej Vojvodine Novi Sad
Izložba Aleksandar I Karađorđević od Cetinja do Marseja, organizovana je i postavljena povodom atentata na kralja u Marseju 9. oktobra 1934. godine. Rad na ovom projektu podrazumevao je opsežna istraživanja u zemlji i inostranstvu. S obzirom da je tokom vremena uništen veliki deo zaostavštine ovog vladara, te da su sistematski brisana sećanja na njegovu ličnost i delo, prikupljanje i izbor predmeta nije bio nimalo jednostavan zadatak. Cilj nam je bio da ga prikažemo kao vladara, vojskovođu i porodičnog čoveka, ali i da ukažemo na negativnu politiku, damnatio memoriae, odnosno zabranu sećanja, u periodu posle Drugog svetskog rata, a i kasnije. Ne dajući sudove i ocene njegove uloge u nacionalnoj i jugoslovenskoj istoriji, nastojali smo da prikažemo njegov život prožet usponima, padovima i nespornim uspesima, te je uz poštovanje hronologije, izložba podeljena u deset tematskih celina, praćenih uvodnom i kratkim tematskim legendama, na srpskom i engleskom jeziku. Na lenti vremena, putem fotografija i kraćih tekstova, predstavljeni su svi značajni momenti iz njegovog ličnog i vladarskog života. Pored predmeta iz zbirki Muzeja Vojvodine, za potrebe izložbe pozajmljeni su predmeti od brojnih institucija kulture u Srbiji: Vojnog muzeja, Galerije Matice srpske, Istorijskog muzeja Srbije, Zadužbine kralja Petra na Oplencu, Dvorskog kompleksa na Dedinju, Gradskog muzeja Subotica, Narodnog muzeja Zrenjanin, Narodnog muzeja Pančevo i dr. Takođe, Muzej Vojvodine je pozajmio predmete iz Narodnog muzeja Crne Gore sa Cetinja, kao i Mitropolije crnogorsko-primorske i manastira Savina, Na izložbi su se našli i predmeti iz privatnih kolekcija iz Srbije, ali i Slovenije. Izloženi muzejski predmeti (156) od kojih su posebno značajna: umetnička dela, oružje, ordenje, delovi uniforme, nameštaj i drugi lični predmeti, na svoj način svedoče da je Aleksandar I Karađorđević, bio velika istorijska ličnost, ratni pobednik, srpski, jugoslovenski i evropski državnik i najznačajnija politička pojava u vremenu u kome se nalazio na čelu jugoslovenske države.
Brisanje sećanja ostavlja ogromne praznine u istoriji svakog naroda, te je naš slogan: "Čuvajmo sećanja i zaostavštinu naših predaka i vladara, bez obzira na različita ideološka i politička uverenja."
Zahvaljujući saradnji sa brojnim institucijama kulture i privatnim kolekcionarima, evidentirali smo najveći deo sačuvane zaostavštine, digitalizovali je i izložili na našoj postavci, što predstavlja doprinos evidentiranju i čuvanju kulturnih dobara. Jedan broj predmeta i ovog puta ostao je nedostupan za izlaganje, ali smo i pored toga po prvi put u muzejskoj praksi Srbije postavili kompleksnu muzejsku izložbu o životu ovog vladara. Poštujući tradicionalne muzeološke principe, koristili smo i mogućnosti savremenih IK tehnologija i time dali doprinos osavremenjivanju muzejske prakse. U okviru projekta, posebno prilikom pisanja tekstova za katalog, sarađivali smo i sa istaknutim naučnim radnicima, dr Slobodanom Bjelicom, recenzentom izložbe i akademikom dr Mirom Radojević. Koristeći stručnu literaturu, periodiku, arhivsku građu i muzejske predmete doprineli smo objektivnijem sagledavanju njegove ličnosti i dela u savremenoj istoriografiji. Uspostavljena međumuzejska saradnja sa institucijama u zemlji i inostranstvu, pokazala je na neophodnu razmenu iskustava i znanja u našoj struci. Pozajmica velikog broja predmeta, značajno je doprinela unapređenju muzeologije i uspehu izložbe.
Aktivnosti
Katalog Aleksandar I Karađorđević od Cetinja do Marseja, na 250 stanica, satoji se iz dva dela. I STRUČNI TEKSTOVI Dr Mira Radojević, ALEKSANDAR KARAĐORĐEVIĆ: PRESTOLONASLEDNIK, REGENT I KRALj Suzana Milovanović, ALEKSANDAR I KARAĐORĐEVIĆ 1888−1934. (Alexander I Karađorđević (1888−1934) Aleksandar Petijević, BLAGOVERNI VLADAR, BLAGOČESTIVI KRALj (Devout Ruler And Pious King) ALEKSANDAR KARAĐORĐEVIĆ U VOJVODINI (Alexander Karađorđević in Vojvodina) Aleksandra Stefanov, VIZUELNE PREDSTAVE KRALjA ALEKSANDRA I ČLANOVA VLADARSKE PORODICE KARAĐORĐEVIĆ OD 1903. DO 1941. GODINE (Visual presentations of King Alexander and members of the ruling family Karađorđević from 1903 to 1941) Dr Bojana Ilić, VOJNI MUZEJ KAO MESTO SEĆANjA NA VITEŠKOG KRALjA ALEKSANDRA PRVOG UJEDINITELjA (The Military Museum as a Place of Remembrance of The Chivalrous King Alexander I, The Unifier, 1934–1941) II KATALOG Fotografije i kataloške odrednice 154 muzejskih predmeta koji se nalaze na Izložbi Recenzent: dr Slobodan Bjelica
https://drive.google.com/drive/folders/1KNr08iXI9oLl7Hxp-0JC4Lnk8zYPllti?usp=sharing
VIZUELNO REŠENJE IZLOŽBE Izložba je prateći hronologiju, podeljena u 10 tematskih celina, a prilagođena je našem izložbenom prostoru. Izloženo je 156 predmeta iz zbirki Muzeja Vojvodine i brojnih institucija iz zemlje i inostranstva. Vizuelno rešenje, dao je mr Miroslav Šilić. Pored tradicionalnog muzeološkog pristupa, korišćeni su i filmovi, digitalne fotografije, veštačka inteligencija i druge mogućnosti savremenih IK tehnologija. Na lenti vremena, putem kraćih tekstova i fotografija, istaknuti su najznačajniji datumi u njegovom životu. Prateće legende su rađene na srpskom i engleskom jeziku. Kombinovanjem tradicionalnog i savremenog prikazan je kao vladar, vojskovođa, sin, suprug i otac, što je pozitivno prihvaćeno od publike.
https://drive.google.com/drive/folders/1un6qLmt6n_FLxqMfZ1xFF1j-R1SHG5A0?usp=sharing
AUTORSKA VOĐENJA Stručna vođenja, autora izložbe: Suzane Milovanović, Veselinke Marković, Aleksandra Petijevića i saradnice Aleksandre Stefanov, organizovana su u dva termina nedeljno (do sada održano 20 autorskih vođenja) i bila su veoma posećena. Prvobitno je planirano jedno vođenje nedeljno, ali je zbog velikog broja posetilaca, odlučeno da se održavaju u dva termina. Prisutni su pokazali veliko interesovanje i aktivno učestvovali, postavljajući brojna pitanja. Prema izveštajima Službe za odnose sa javnošću Muzeja Vojvodine, interesovanje i broj posetilaca na autorskim vođenjima značajno je prevazišao sve dosadašnje aktivnosti našeg Muzeja, iako je izložba još uvek u toku, pa se očekuje takvo interesovanje i u nastavku Izložbe. Izložbu prate i predavanja koja su u vezi sa Izložbom, a koja su takođe izazvala veliku pažnju stručnjaka i publike. Veoma su značajna i posećena predavanja: dr Slobodana Bjelice, Aleksandar I Karađorđević u političkom životu Kraljevine Jugoslavije od 1918. do 1934; Biljane Crvenković, Inicijalna kolekcija Dvorskog kompleksa na Dedinju;
https://drive.google.com/drive/folders/1ytME8kqEGkb-2Wukx8kHlv1Ruo2LiflB?usp=sharing
PREDAVANJA Izložbu prate i predavanja koja su u vezi sa Izložbom, a koja su takođe izazvala veliku pažnju stručnjaka i publike. Veoma su značajna i posećena predavanja: dr Slobodana Bjelice, Aleksandar I Karađorđević u političkom životu Kraljevine Jugoslavije od 1918. do 1934; Biljane Crvenković, Inicijalna kolekcija Dvorskog kompleksa na Dedinju; Darka Kremića i Maide Gruden, Spomen-obeležja kralju Aleksandru I Karađorđeviću 1934-1941 – vizuelizacija rezultata istraživanja kroz interaktivnu mapu; Jovane Milovanović, Od rituala do spomenika: memorisanje kralja Aleksandra I Karađorđevića u Francuskoj. Do kraja Izložbe, biće održano još nekoliko predavanja.
https://drive.google.com/drive/folders/151_-XQeUTXxjuMwDQXo5LSMPCju23Wiy?usp=sharing
RADIONICE U toku izložbe osmišljeni su i realizovani edukativni programi za različite kategorije posetilaca i u različitoj dinamici. Realizovani su kroz: igraonice, učionice i druge kreativne vidove rada sa različitim kategorijama posetilaca u saradnji sa Odeljenjem za odnos s javnošću i pedagoški rad. Posebno su značajne muzejske igraonice organizovane za decu uzrasta od 4 do 6 godina i od 7 do 10 godina, pod nazivima: Simboli kraljevske ljubavi, Na dvoru kod kralja, Da sam ja kralj, Ram za kralja i kraljicu, Na ručku kod kralja. Radionice su inspirisane sadržajem izložbe i na ovaj način animirana je i najmlađa publika Muzeja Vojvodine.
FOTOGRAFISANJE PREDMETA U toku pripreme Izložbe, radi potreba iste, ali i sa ciljem digitalizacije, očuvanja i povećanja stepena dostupnosti muzejske građe fotografisano je 253 predmeta i skenirano 685 fotografija. Ove aktivnosti trajale su šest meseci, a odvijale su se u Muzeju Vojvodine, Vojnom muzeju, Muzeju nauke i tehnike, Kraljevskom dvoru, kao i kod privatnih kolekcionara. U sklopu saradnje sa Vojnim muzejom, Muzej Vojvodine je preuzeo obavezu skeniranja 9 albuma, odnosno 685 fotografija. Na ovaj način u okviru projekta prikupljen je i digitalizovan i materijal koji delom nije izložen na našoj postavci, a koji će svakako biti koristan u budućim istraživanjima i projektima.
https://drive.google.com/drive/folders/1u4JhIep7H4t7UsI42sQz9LmMR53e9XIJ?usp=sharing
SARADNJA SA INSTITUCIJAMA U ZEMLJI I INOSTRANSTVU Тоkom dvogodišnjeg rada na ovom projektu, autori su uspostavili saradnju sa brojnim institucijama u Republici Srbiji: Vojni muzejom, Galerijom Matice srpske, Istorijskim muzejom Srbije, Narodnim muzejom, Muzejom Jugoslavije, Zadužbinom kralja Petra I na Oplencu, Arhivom Jugoslovenske kinoteke, Dvorskim kompleksom na Dedinju, Istorijskim arhivom grada Novog Sada, Narodnim muzejom Pančevo, Gradskim muzejom Subotice, Narodnim muzejom Zrenjanin, Muzejom Srema, Gradskim muzejom Bečej, Manastirom Dečani, Crkvenom opštinom Negotin, Srijemskom biskupijom, Mesnom zajednicom Turija. U inostranstvu je ostvarena saradnja sa: Mitropolijom Crnogorskoprimorskom na Cetinju, Manastirom Savina u Herceg Novom, Muzejom kralja Nikole na Cetinju, Ljudskim muzejom Rogaška Slatina, Muzejom Banata u Temišvaru. Osim toga sarađivali smo i sa brojnim privatnim kolekcionarima u zemlji i inostranstvu. Tako je na Izložbi postavljeno preko stotinu pozajmljenih predmeta, što potvrđuje da je ovaj projekat nastao kao rezultat dobre saradnje više institucija.
https://drive.google.com/drive/folders/1Ds2APJTG6sM1Ya3dqCEeSYkM9rDNtabY?usp=sharing
KONZERVACIJA PREDMETA U toku pripreme izložbe utvrdili smo da se veliki broj predmeta nalazi u lošem stanju, te da je neophodno izvršiti konzervatorsko-restauratorske radove, kako predmeta iz zbirki Muzeja Vojvodine, tako i drugih institucija. U pitanju su bili sledeći materijali: hartija, drvo, tekstil i metal. Posebno su značajni radovi naše konzervatorske radionice za tekstil, koja je izvršila neophodne radove na: dolami i dušanki prestolonaslednika Aleksandra, delovima svečane uniforme konjičkog pukovnika kraljeve garde, pozajmljenih iz zbirke Vojnog muzeja, na obostrano zadovoljstvo, jer do sada iz objektvnih okolnosti to nije moglo biti urađeno. Osim toga, značajni su radovi i na krstionici u kojoj je kršten Aleksandar Karađorđević, kao i drugim predmetima od metala. Konzervatorka Marija Ćuković, izradila je repliku posmrtne maske kralja Aleksandra, na osnovu origanala koji se čuva u Istorijskom muzeju Srbije.
https://drive.google.com/drive/folders/1hnofBbN_g0L9dnOwRHY0zgRYaEdfN2NX?usp=sharing
OŽIVLJAVANJE FOTOGRAFIJA Na izložbi je po prvi put primenjeno oživljavanje fotografija u proširenoj realnosti, uz pomoć alata veštačke inteligencije. Kreirane su kraće animacije koje se posmatraju putem mobilnih telefona, odnosno fotografije se oživljavaju sa QR kodom
https://drive.google.com/file/d/1CsUhDEyajT4nePo_rObAXkT5NYADih4d/view?usp=sharing
NOVINSKI ČLANCI I TV EMISIJE Otvaranje izložbe bilo je medijski veoma propraćeno. Novinari su pokazali veliko interesovanje i tokom trajanja izložbe. Prateći programi, odnosno autorska vođenja, predavanja, radionice i drugi edukativni sadržaji, takođe su bili predmet interesovanja velikog broja medija. Pri tome su autori uspostavili blisku saradnju sa novinarima, tako da je zahvaljujući zajedničkim naporima, izložba predstavljena čitalačkoj publici, što je takođe bio značajan doprinos ostvarivanju našeg cilja, odnosno slanja poruke da se istorija ne sme brisati. Tako je i na ovaj način, sadržaj izložbe postao dostupan širokoj javnosti, što je doprinelo i velikom broju poseta ovoj izložbi. Televizijske ekipe i novinari u više navrata snimali su priloge na našoj izložbi, a autori izložbe gostovali su u TV emisijama. Na ovaj način sadržaj izložbe predstavljen je i publici.
https://drive.google.com/drive/folders/1hwNQRalh7V591P2iqJBf0HMtomy-w4oy?usp=sharing