ICOM SRBIJA NAGRADA 2024
New Era:
umetnički diskursi o društvenim i klimatskim promenama
Mladen Banjac
Miha Colner
Sanja Kojić Mladenov
Muzej savremene umetnosti Vojvodine, Novi Sad
Grupna intermedijska izložba „New Era: umetnički diskursi o društvenim i klimatskim promenama”, podržana od strane British Council-a, rezultat je projekta koji su realizovali Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske iz Banjaluke, Muzej savremene umetnosti Vojvodine iz Novog Sada i Galerija Božidar Jakac – Muzej moderne i savremene umetnosti iz Kostanjevice na Krki. Izložba „New Era“ predstavljena je u Novom Sadu, Banjaluci i Kostanjevici na Krki s čim se nastavila višegodišnja uspešna saradnja između ovih institucija koje grade dinamičnu savremenu umetničku scenu u regionu. Na izložbi su prezentovani radovi 12 umetnika/ca i umetničkih grupa iz BiH, Hrvatske, Srbije i Slovenije izabranih od strane kustosa tri partnerske institucije koje se u svojim stvaralačkim praksama dosledno i dugoročno posvećuju odnosu između čoveka i prirode dajući umetnički komentar i odgovor na jednu od najaktuelnijih tema savremenog društva – ekologije, klimatskih i društvenih promena i očuvanja životne sredine. Odabrana dela donose suštinsko promišljanje ljudske intervencije na životnu sredinu i društvenih pojava koje utiču na klimatske promene te daju poseban uvid na ekološke probleme iz aspekta savremene umetnosti. Na ovaj način pokrenuta su pitanja društvene odgovornosti prikazujući širok spektar ekoloških tema – od međusobne interakcije živih organizama i njihovih zajednica do njihove interakcije sa životnom sredinom. Teme kojima se umetnici/ce bave su univerzalne i prvenstveno se odnose na uništavanje životne sredine, podizanje svesti o klimatskim i društvenim promenama, probleme koje donose savremene tehnologije, kao i na njihov uticaj na društvo i pojedinca. Umetnici: Igor Bošnjak, Isidora Branković, diSTRUKTURA, Jovan Došenović, Dejan Marković, Marija Marković, DNLM, Bojan Mrđenović, PLATEAURESIDUE, Helena Tahir, Nikola Tomić, Adrienn Újhazi. „New Еra“ je deo projekta „Kultura i kreativnost za Zapadni Balkan“ (CC4WBs) finansiran od strane Evropske unije, a koji ima za cilj unapređenje dijaloga na Zapadnom Balkanu kroz jačanje kulturnog i kreativnog sektora i razvijanje njegovog potencijala za društveno-ekonomski uticaj u ovom regionu.
Izložba “New Era: umetnički diskursi o društvenim i klimatskim promenama“, realizovana kroz saradnju tri regionalne institucije kulture, različitim uglovima posmatranja ukazala je na važnost i međusobnu povezanost klimatskih i društvenih promena, te na neophodnost zajedničkog delovanja i kolektivnog oporavka.
Na intermedijskoj izložbi „New Era: umetnički diskursi o društvenim i klimatskim promenama”, prezentovani su radovi realizovani u različitim medijima, od slikarstva preko video radova, instalacija do novomedijskih umetnosti i bio i ekoloških praksi kao posebnog inovativnog izraza u savremenoj umetnosti. Organizovanjem velike grupne izložbe umetnika različitih generacija iz regiona, kao i produkcijom novih radova, otvorena je mogućnost za stvaranje jedinstvene platforme za kulturni i umetnički dijalog i samim tim bolje pozicioniranje lokalne umetničke scene u evropski kontekst. Ovaj model institucionalne saradnje, u okviru koje se povezuju različite umetničke scene, pokazao se otvorenim za razmenu kritičkog razmišljanja, poboljšanje javnog delovanjenja i dijaloga sa publikom, dajući svim partnerima mogućnost kreativnog napretka. "New Era" je istakla značaj interdisciplinarnosti i aktuelnosti svoje teme ne samo izborom umetničkih radova već i serijom dodatnih programa. Panel diskusije sa naučnicama i ekološkim aktivistima, kao i produkcija podkast emisija koja je dala učesnicima mogućnost da u okviru drugačijeg formata obrazlože svoj rad, ideje i dalje planove. Istovremeno, kreiranje posebnih video zapisa dostupnih na internetu omogućili su bolju vidljivost projekta i njegovih ciljeva široj regionalnoj zajednici. Izložbu prati višejezička brošura, ali i reprezentativan katalog sa tekstovima kustosa, opisima i reprodukcijama umetničkih radova, kao i fotografijama postavki iz svakog izložbenog prostora. "New Era" se bavila aktuelnom temom klimatskih promena, ukazula je na negativne aspekte ljudskog ponašanja koji sveobuhvatno remete prirodnu ravnotežu i ubrzavaju promene u okviru klimatskih ciklusa. Kroz projekat je istaknuta neophodnost društvenog i umetničkog delovanja u procesu ekološkog osvešćivanja o potrebi zajedničke brige o prirodnoj sredini.
Aktivnosti
_0_89759500%201741090290.jpg)
Izložba “New Era: umetnički diskursi o društvenim i klimatskim promenama“, realizovana je kao zajednički koncept tri istitucije, osmišljen od strane tri kustosa: Mladena Banjca (MSURS) iz Banja Luke, Mihe Colnera (GBJ) iz Konstanjevice na Krki i Sanje Kojić Mladenov (MSUV) iz Novog Sada. Probleme zagađenja životne sredine, iskorišćavanja prirodnih resursa i pozicije ugroženih vrsta, umetnici i umetnice povezuju sa aktuelnim društvenopolitičkim kontekstom, koji prate tranzicija, siromaštvo, uticaji neoliberalnog kapitalizma, poluperiferne i neokolonijalne pozicije, kao i novi ekstraktivizam. Pitanje društvene odgovornosti prema životnoj sredini čini osnovu izloženih umetničkih dela, koja uz prateće programe, produkciju podkast emisija, video izjave i učešće naučnika na panel diskusijama čini vidljivijim aktuelne probleme, te ukazuje na neophodnost zajedničkog delovanja i kolektivnog oporavka.
https://www.instagram.com/p/C_6BGyltTrI/
https://www.youtube.com/watch?v=GZ4j4cyBQi0
diSTRUKTURA Possibility of Sublime (big cancelling), 2024. ulje na platnu, 150 x 390 cm U poslednjoj seriji slika o planini Starici kod Majdanpeka umetnici razmatraju proširene pojmove prirode u postindustrijskom, posttehnološkom i postdigitalnom okruženju jednog tranzicijskog društva, čija se promišljanja o pejzažu kreću između ekologije i ekonomije. Ovi radovi deo su projekta sa radnim nazivom "Social Landscape", koji upravo promišlja pejzaž kroz vezu i međusobnu uslovljenost čoveka i njegovog okruženja. Na primeru rudarskog grada Majdanpeka u istočnoj Srbiji pratimo menjanje okolnog pejzaža za potrebe kineske kompanije Zijin dok društvo prolazi trnovit put ka novim društvenim uređenjima – od socijalizma do kapitalizma. S jedne strane ovog grada nalazi se rudarski kop, nekada brdo, danas nepregledna jama. S druge strane, iznad poslednjih spratova visokih zgrada, uzdiže se Starica, deo južnog obronka Karpata. Usled aktuelnih intenzivnih miniranja za potrebe vađenja rude, došlo je do raslojavanja i pucanja stene, tako da se pristupilo preventivnom rušenju.
https://www.youtube.com/watch?v=r0NjJ1PR0RM
DEJAN MARKOVIĆ O svetlu i slamci za hvatanje (Aptiv Sindrom #8), 2023. LiYCY, FFC, mrežni UTP i flat ethernet kablovi, 77 x 122,5 cm Serija ručno izrađenih tapiserija od elektrokablova poput LIYCY, UTP pač, flet eternet, i FFC-a – osnovnih infrastrukturnih komponenti digitalnog kapitalizma – nastala je kroz jednogodišnju saradnju s bivšim radnicama u proizvodnji elektroinstalacija internacionalne kompanije „Aptiv” u jugoistočnoj Srbiji i profesionalnih tkalja iz udruženja „Atelje 61” u Novom Sadu. Naslov projekta „Aptiv sindrom” odnosi se na zapažanja lokalnog ortopeda koji je primetio niz simptoma koji su se pojavili kod radnica ove američke kompanije sa sedištem u Dablinu, kada su im smene povećane na 12 radnih sati. Ti simptomi uključivali su povrede palca i zgloba na šaci, upale ligamenata, išijas, spondilozu, kao i depresiju, psihičko zlostavljanje i iscrpljenost. Fokusirajući se na strukturalnu i psihofizičku eksploataciju ženskog rada u postsocijalističkom kontekstu na periferiji globalnog severa, projekat se bavi savremenim proizvodnim uslovima.
MARIJA MARKOVIĆ Vodič za disanje, 2021–2024. video-instalacija, 6’ 40’’ Vodič za disanje je instalacija koja se bavi problemom zagađenja vazduha u Srbiji. Video „Želim da paničite“ sastoji se od nekoliko elemenata. Audio sadrži uputstvo terapeuta o tome kako se smiriti u slučaju napada panike. Video obuhvata fotografije koje prikazuju područja visokog zagađenja, a koje sam fotografisala ili prikupila od građana širom zemlje. Fotografije se menjaju brzinom od 120 slika u minutu, što je minimum srčane frekvencije tokom epizoda panike. Drugi deo instalacije su komadi odeće koji mirišu na paljevinu – miris koji smo oduvek zimi osećali ali ga nismo priznavali, nismo ga izgovarali. Da li smo i miris i brankasti sivi ton vazduha počeli da percepiramo tek onda kada smo o njima počeli da govorimo? I na kraju, kako nam je ljubičasta boja postala boja opasnosti? Užasne scene klimatskih promena širom sveta suočavaju nas s pitanjima kao što je vlasništvo nad vazduhom.
https://www.youtube.com/watch?v=F_6aHvTXkH0&list=PLtFmbOXrT4ns_tgDclu2HhJugHT31j85A
ADRIENN ÚJHÁZI Ti me činiš: la-la, 2023–2024. instalacija, uzorci biomaterijala, 10 x 10 cm i 6 x 6 cm video 05’03’’, audio 02’13’’ Svetleća kutija/objekat, 10 x 170 x 6 cm „Ti me činiš la-la“, rad od više delova, sastoji se od različitih segmenata: uzoraka biomaterijala, videa, zvuka i svetlosne kutije/objekta. Korišćenje metaforičkog prikaza osetljivog biološkog materijala „SCOBY“ (akronim od Symbiotic Culture of Bacteria and Yeast / simbiotska kultura bakterija i kvasca) naglašava hibridno stanje i transformacije entiteta. Instalacija služi kao razmišljanje o pojedincima koji egzistiraju u poremećenom hibridnom okruženju, što utiče na naše mentalno i fizičko blagostanje u svakodnevnom životu. Kroz sočivo „scobies-a“, ovaj rad metaforički istražuje zamršenu interakciju između biološke krhkosti i hibridne prirode našeg postojanja, nudeći jedinstvenu perspektivu na poremećaje unutar našeg ličnog i kolektivnog sveta.
https://www.youtube.com/watch?v=buTPS3XWfSg
ISIDORA BRANKOVIĆ Izjava pod zakletvom, 2023. video, 4’19’’ Sada smo svi Hadži Brankovići, Hadži Mirkovići, ma Hadži i ja i ti. Moja porodica vjeruje u tehnologiju. Mi na našoj zemlji imamo hram. Svako malo pomolimo se i divimo se. Živjela Hraniteljka deset godina. Naše hodočašće uvijek se znalo, a i cilj je jasan. Tu u Medenom polju okupimo se i idemo. Jeste zemlja tvrda, jeste put trnovit. Ali Hraniteljka nikada više sijala nije nego danas. Izjavljujem sada. Vječno tebi odana Hraniteljko moja. Prođi sa mnom Bosnom.
https://www.youtube.com/watch?v=ECI7YMpytNs
https://www.youtube.com/watch?v=YLBj0yMEVEM
NIKOLA TOMIĆ Crvena lista, instalacija, dimenzije promenljive, 2023. Prorijedili smo šume, Protjerali vuka, Sagradili brane, Zagadili rijeke, Preorali pašnjake, Odstrijelili jelene, A sada otimamo prostor Komšijama koji nas brane od crvi i mušica.
https://www.youtube.com/watch?v=s_OTkb3aQjg
https://www.youtube.com/watch?v=2lj9lL4lBOo
BOJAN MRĐENOVIĆ Magistrala, 2016–2023 fotografije, 20x25cm / 24x30,5cm / 30,5x38cm Ciklus fotografija Jadranska magistrala (2016-2023) Bojana Mrđenovića predstavlja topografski prikaz puta koji prati istočnu obalu Jadranskog mora. U lokalnom kontekstu magistrala je bila kapitalni infrastrukturni projekat Jugoslavije u drugoj polovini XX veka kojim je povezan njen celokupni prostor duž Jadrana, a koji je odigrao jednu od glavnih uloga u razvoju turizma. Nakon otvaranja saobraćajnice 1965. godine, magistrala je donela privredni procvat mnogim gradovima na ovom području, ali je istovremeno i pokrenula brojne probleme vezane za nasilne intervencije u kulturnom i prirodnom nasleđu. Svojim istraživanjem pomoću fotografije Mrđenović beleži trenutnu situaciju duž magistrale, kada se danas najvećim delom nalazi na teritoriji Hrvatske, a manjim u Sloveniji i Crnoj Gori. Takođe beleži širu društveno-političku situaciju tokom skorije burne istorije, koju karakterišu brze promene koje ne prestaju. Fotograf je uspeo da stvori obimni ciklus kojim predstavlja zamišljeno putovanje obalom Jadrana.
https://www.youtube.com/watch?v=8lGT7QcmYqI
IGOR BOŠNJAK Ima li smrti posle života?, 2018. video, 4k prebačen na HDV, B&W, 7’30’’ Osnovna ontološka pitanja na kojima počiva težina ovog dela postižu se jednostavnom inverzijom redosleda reči smrt i život u dogmatskom pitanju „Ima li života posle smrti?“, što stvara zabunu kao osnovu za mogućnost novog preispitivanja.
HELENA TAHIR Izdaju me reči, 2022. olovka u boji na papiru (triptih), 140x300cm Triptih Izdaju me reči (2022) izrazito je narativan, a predstavlja kolaž sačinjen od slika haotične fantazije koju hrani i pokreće savremena vizuelna kultura; motivi se zasnivaju na slikama iz različitih časopisa koje su prebačene u digitalni format, a zatim dodatno obrađene u postupku crtanja rukom. Umetnica se često vraća izvesnim temama i simbolima s dugim ikonografskim istorijatom, kao što su značaj vode, životinja i cveća. Tahir u svojim radovima često prikazuje različite marginalizovane grupe koje bi se mogle shvatiti kao žrtve imperijalističkog i kolonijalnog nasilja. Ova konkretna ideja takođe je u osnovi ciklusa nazvanog Prikazi neovdašnjeg (2022), kojim se umetnica fokusira na probleme kolonijalnog i imperijalističkog nasleđa koje se, na različite načine, još uvek oseća u mnogim delovima sveta, na nivou društvenih i klimatskih promena, koje su uvek u neizostavnoj svezi.