ICOM SRBIJA NAGRADA 2024
Okrug zlatnog lava - 250 godina od osnivanja Velikokikindskog dištrikta
Vladislav Vujin / Vladimir Dudić / Dragan Beleslić / Lidija Milašinović / Katarina Dragin / Dragan Kiurski / Miloš Pušara
Narodni muzej Kikinda
Povodom obeležavanja 250 godina od osnivanja Velikokikindskog dištrikta (12.11.1774.), Narodni muzej Kikinda je realizovao izložbu i publikaciju pod nazivom „Okrug zlatnog lava“ – 250 godina od osnivanja Velikokikindskog dištrikta. Izložba je bila otvorena u periodu od 12.11.2024. do 12.03.2025. godine i osim promocije publikacije, kroz izložbu su realizovani raznovrsni sadržaji za različite ciljne grupe. Popularizacija ovog datuma kao istorijski važnog događaja za grad Kikindu i ceo okrug bazirala se na činjenici da je tadašnji Dištrikt u to vreme bio jedina autonomna oblast većinski naseljena srpskim stanovništvom sa izvesnom upravljačkom autonomijom, a sve pod okriljem Habzburške monarhije. Takođe, ceo period trajanja Dištrikta (sa prekidom do 1876. godine) bio je obeležen formiranjem grada uz stalne nesuglasice oko podele obradive zemlje koja je rezultirala velikom korupcijom. Ne želeći da izložba bude opterećena sa previše teksta, a usled nedostatka predmeta, ceo dizajn, koji je radio studio Blue print, bio je minimalistički i u izvesnoj meri simbolički. Publikacija je sa druge strane dala širi kontekst i objasnila društvene okolnosti tadašnje Evrope, početke transformacija feudalnih društava usled jačanja nacionalnih svesti, ali i istakla važnost individualaca koji su na različite načine, u pozitivnom i negativnom smislu, obeležili ovaj period trajanja Dištrikta. Izložbu su pratila tematska vođenja podeljena u četiri celine, radionice za školsku i odraslu publiku, kao i dva različita oblika muzejskog teatra. Osim intenzivne saradnje sa stručnjacima Istorijskog arhiva Kikinda, u pripremi izložbe ostvarena je saradnja sa mnogobrojnim ustanovama, institucijama i pojedincima u cilju dopune predmeta i podataka. Primarni cilj projekta bio je da objasni važan istorijski segment u prošlosti Kikinde i da otvori mogućnost komparacije sa sadašnjicom. Sekundarni cilj je bio isticanje razlike u pukom negovanju i obeležavanju različitih godišnica u odnosu na razumevanje određenih događaja i učenja iz njih kroz razvoj kulture sećanja.
Čuvari Dištrikta i nakon 250 godina
Značaj projekta je svakako u obeležavanju važnih godišnjica iz istorije grada u cilju čuvanja lokalne istorije. Za Narodni muzej Kikinda, značaj ove izložbe je u činjenici da je po prvi put izložba realizovana u saradnji sa dizajnerskim studijom i da su stečena nova iskustva i prakse u pripremi izložbe. Dodatna novina je da su za potrebe izložbe po prvi put kreirani i namenski suveniri čiji dizajn je pratio dizajn izložbe. U stručnom smislu značaj projekta je u objedinjavanju svih do sada poznatih podataka o Velikikindskom dištriktu koji su publici predstavljeni na pristupačan i razumljiv način. Izrada kopije povelje koja se čuva u Hrvatskom državnom arhivu i do sada nije bila dostupna stručnoj i široj javnosti od izuzetne je važnosti, jer su njenim pribavljanjem objedinjenja sva najvažnija dokumenta u vezi sa pravima i obavezama stanovnika Dištrikta.
Aktivnosti
Teme, poruke i ciljne grupe izložbe utvrđene su konceptom na osnovu kog je dizajn studio Blue print uradio idejno rešenje i, u saradnji sa kustosima, detaljni prostorni raspored, nacrt mobilijara i grafički dizajn. U sklopu produkcije urađeni su interaktivni sadržaji i ambijentalni video materijal. Izložba je sadržala šest tema: Dolazak, Okrug, Zemlja, Revolucija, Kraj i Nasleđe. Tema Zemlje protezala se kroz celu izložbu, jer je posedovanje poljoprivrednog zemljišta bilo osnov života u Dištriktu, gde je stanovništvo od graničara/ratnika postalo zemljoradničko, a istovremeno uzrok problema i korupcije. Ostale teme su pratile hronologiju od dolaska graničara, planskog naseljavanja različitih nacionalnosti do osnivanja Dištrikta i revolucije usled socijalnog i nacionalnog nezadovoljstva. Tema Kraja bavila se pitanjima održanja (kao srpske autonomije) ili ukidanja (kao anahrone feudalne tvorevine) što je za posledicu imalo ekonomsku stagnaciju okruga. Kroz Nasleđe je akcentovana zgrada nekadašnjeg Magistrata kao najznačajniji arhitektonski simbol ovog perioda. Kustos izložbe je Vladislav Vujin.
Tokom implementacije projekta sklopljeni su sporazumi o ustupanju predmeta sa Maticom srpskom, Narodnim muzejom Srbije i Narodnim muzejom Zrenjanin, kao i sa Galerijom Matice srpske i Srpskom akademijom nauka i umetnosti po pitanju preuzimanja digitalnih kopija. Sa Hrvatskim državnim arhivom je postignut sporazum o preuzimanju digitalne verzije i izradi kopije jedne povelje koja se čuva u tom arhivu. Poslovi izrade kopije povereni su Arhivu Vojvodine. U saradnji sa Istorijskim arhivom Kikinda, za potrebe izložbe dobijene su tri originalne povelje koje nisu dostupne javnosti, te je publika imala priliku da u okviru izložbe vidi najznačajnije dokumente u vezi sa osnivanjem i ustanovljavanjem grada. Projekat je realizovan uz podršku gradske uprave Grada Kikinde i uz sufinansiranje Ministarstva kulture RS i Pokrajinskog sekretarijata za kulturu, informisanje i odnose sa verskim zajednicama.
U sklopu projekta, kustos izložbe i istoričar Narodnog muzeja Kikinda i istoričari Istorijskog arhiva Kikinda priredili su publikaciju zanimljivog i bogato ilustrovanog sadržaja, prilagođenog publici, koja voli i poznaje ili se tek upoznaje sa lokalnom istorijom. Autori publikacije su: Dragan Beleslić i Vladimir Dudić, istroričari i arhivisti i urednik Vladislav Vujin, kustos istoričar. U publikaciji je na jednostavan način objašnjena stogodišnja istorija okruga kroz najvažnije događaje u Habzburškoj (Austrougarskoj) monarhiji i Evropi. Takođe, predstavljena je istorija ratovanja srpskih militara, graničara i dištrikćana. Kroz priču o najvažnijim dokumentima iz istorije okruga, predstavljene su privilegije sa najvažnijim odredbama garantovane stanovnicima Dištrikta. U publikaciji je istorija rekonstrisana i kroz galeriju likova, odnosno kroz „velike ljude Velikokikindskog dištrikta". Publikacija je štampana u tiražu od 300 primeraka.
Monodrama “Gledam vas iz Beča” je izvedena četiri puta u okviru izložbe kao njen prateći program. Izvodila ju je Gordana Perunović Fijat, dugogodišnja saradnica muzeja, koja je tumačila lik carice Marije Terezije. Kroz interpretaciju u prvom licu, interakciju sa elementima izložbe (legendama i eksponatima) i u interakciju sa publikom, Gordana je iznosila podatke o danu kada je Kikinda dobila privilegiju od same carice. Osim toga, u dramskoj interpretaciji se osvnula na privilegije i zasluge koje su Kikinđani dobili počev od 1774. godine, kao i na zasluge koje je Carica ostvarila u odnosu na srpski narod u Banatu. Monodrama je izvođena sa izraženim ličnim narativom, i u tom smislu je publici bio jasniji kontekst dobijanja privilegija jer su imali utisak da se istorija odvija u sadašnjem vremenu i pred njima. Kustos programa bio je Dragan Kiurski, muzejski pedagog.
U sklopu izložbe “Okrug zlatnog lava” realizovana je još jedna predstava iz domena muzejskog teatra - "Lala u Dištriktu". U pitanju je pantomima sa elementima muzike i plesa koja na komičan način interpretira istorijske prilike. Predstavu je dva puta izveo glumac Stefan Ostojić. U ulozi nespretnog Lale kao prepoznatljivog banatskog karaktera, glumac je publiku sprovodio kroz izložbu i tumačio je na šaljiv način. Stoga, predstava nije imala samo interaktivan, nego i participativan karakter. Publika je imala priliku da vidi trenutak dolaska graničara (na čelu sa Lalom) na područje današnje Kikinde, da shvati na koji način su ljudi pre dva veka isušivali zemlju, ali i kako se Lala snašao u buni 1948. godine. Pokazalo se da bi komičnu interpretaciju istorije trebalo češće primenjivati jer informiše na zabavan način, što u muzejima nije uobičajena pojava. Kustos programa: Dragan Kiurski, muzejski pedagog.
Za decu predškolskog uzrasta i učenike prvog razreda osnovne škole realizovane su radionice pod nazivom “Kako je nastala Kikinda?”. Radionice su pažljivo osmišljene s ciljem da se najmlađima približi tema nastanka i razvoja grada i to na njima prijemčiv i zabavan način. Aktivnost bi započinjala tako što je učesnicima tumačena izložba uz razgovor i demonstraciju. Nakon toga, deca su zatvorenih očiju slušala priču o nastanku Kikinde koja je prethodno snimljena u audio formatu. Na osnovu priče i obilaska izložbe, deca su najčešće crtala vojnike sa porodicama, čamac i izgradnju grada. U završnom delu aktivnosti, deca su komentarisala svoje radove i time rekonstruisala prošlost svog grada. Radionicu je osmislila i realizovala Katarina Dragin, muzejski edukator.
Kako bi se istakao značaj teme u kontekstu lokalnog nasleđa, prvih mesec dana trajanja izložbe posvećena je posebna pažnja saradnji sa školama. Najpre je organizovan sastanak sa predstavnicima lokalnih osnovnih i srednjih škola na kojem su učestvovali mahom pedagozi, nastavnici istorije i sociologije. Ciljevi sastanka bili su prezentacija edukativnih potencijala izložbe i kreiranje muzejskog programa u korelaciji sa školskim sadržajima. Nakon toga usledila je realizacija radionica za učenike VII I VIII razreda osnovnih škola i za učenike srednjih škola. Učesnici radionica imali su priliku da se upoznaju sa temama izložbe, nakon čega su kroz dijalog i različite interaktivne aktivnosti, promišljali o svom identitetu i o faktorima koji utiču na njegov razvoj, a koji su povezani sa elementima izložbe (graničari, reljef koji nas okružuje, poljoprivrednici, dizanje bune, privredni razvoj grada). Radionice je osmislio i realizovao Dragan Kiurski, muzejski pedagog.
U toku trajanja izložbe “Okrug zlatnog lava” posebno je obraćena pažnja na odraslu publiku. Cilj programa namenjenih odraslima bio je da se teme predstavljene na izložbi prodube i ponude kao štivo za one koji žele više da saznaju. Osmišljeno je i realizovano pet stručnih tematskih vođenja atraktivnih naslova: „Čamac na Morišu i Tisi“, “, „Barjak zlatnog lava“ , „Po Dištriktu tamo-amo“, „Economucus Districtus”, „Dištrička rebelijai. Osim stručnih vođenja, za odraslu publiku je priređena i radionica „Mala škola heraldike“. Kustos programa bio je Miloš Pušara istoričar Narodnog muzeja Kikinda.
Sa ciljem angažovanja publike izložba je sadržala nekoliko interaktivnih sadržaja. Najinteresantniji bila je mapa grada iz 1814. godine uz koju su postojali prateći spiskovi tako da je publika mogla da ustanovi ko je pre njih živeo na parceli ili možda čak u kući gde danas žive ili da na osnovu prezimena utvrde gde su živeli njihovi preci. Drugi interaktivni sadržaj bio je urađen na digitalnoj kopiji slike Blagoveštanskog sabora gde je publika mogla da saznaju više o poznatim Kikinđanima koji su na ovom saboru učestvovali. Treći sadržaj bio je kviz namenjen pre svega mlađoj publici u kojem su sažete najznačajnije činjenice o Dištriktu. Najznačajnije u vezi izrade ovog interaktivnog materijala je da će njegovo korišćenje biti moguće i u buduće u sklopu stalne postavke ili tematskih izložbi.
Za potrebe dodatne promocije projekta, kroz realizaciju izložbe, kreirani su i urađeni namenski suveniri u vidu štampanih platnenih torbi, notesa i flašica za vodu sa motivima carice Marije Terezije, grba Velikokikindskog dištrikta, vojne mape iz XIX veka i floralnog motiva sa unutrašnje korica povelje iz 1774. godine.