ICOM SRBIJA NAGRADA 2024
Kun: Umetnik, radnik, borac
Mišela Blanuša
Vida Knežević
Ana Panić
Galerija SANU
Muzej savremene umetnosti Beograd
Muzej Jugoslavije
Izložba "KUN: umetnik, radnik, borac" nastala je u saradnji Galerije SANU, Muzeja savremene umetnosti i Muzeja Jugoslavije, a povodom 120. godišnjice rodjenja Đorđa Andrejevića Kuna, umetnika, revolucionara, profesora na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu i člana SANU. Koristeći se savremenim kustoskim politikama izlaganja, autorski tim sagledava koncept retrospektivne izložbe kroz kontinuirani dijalog između mnoštva artefakata iz bogate umetnikove zaostavštine, dela savremenih umetnika izvedenih ili odabranih za kontekst ove izložbe i savremenih društvenih tema od značaja za čitavo društvo. Sveobuhvatno i interdisciplinarno istraživanje Kunove zaostavštine obuhvatilo je brojne kolekcije u kojima se čuvaju njegovi radovi i dokumenti vezani za njegov lični opus i vreme u kome je živeo (Muzej savremene umetnosti, Muzej Jugoslavije, SANU, Uprava za zajedničke poslove republičkih organa, Ministarstvo spoljnih poslova, Vojni muzej, Narodni muzej Šumadije, Galerija Doma Vojske Srbije, Medija centar Odbrana, Narodni muzej Srbije, Muzej primenjene umetnosti, RTS, Narodna biblioteka Srbije, Narodna biblioteka Bor, Istorijski arhiv Beograda, Historijski muzej Bosne i Hercegovine, kao i kolekcija porodice umetnika), a zatim je nadogradjeno savremenim umetničkim intervencijama umetnika koji su danas aktivni na domaćoj i međunarodnoj umetničkoj sceni. Diskurzivnim promišljanjem „studija slučajeva” koji se povezuju s različitim Kunovim stvaralačkim fazama – od međuratnog, ratnog i posle-ratnog perioda – izložba nudi novo čitanje kompleksnog umetnikovog opusa, koje ga organski svrstava u korpus jugoslovenskih avangardnih i kritičkih umetničkih praksi koje su omogućile susret umetnosti i politike. Posebno je važno metodološko povezivanje umetnikovih ideja o ulozi umetnosti u društvu sa današnjim trenutkom, prezentovanje tih ideja kroz izbor izloženog materijala i način postavke u prostoru na način koji je gledaocima neposredno ukazao na pitanja i probeme savremenog društva u Srbiji, čineći ovu izložbu prostorom za kolektivno preispitivanje društvene stvarnosti i glasnikom društvenih promena koje će se desiti samo par meseci kasnije.
KUN: Umetnik, radnik, borac - primer angažovane istorijske izložbe
Istraživačko-kustoski rad članica autorskog tima zasnovan je na nameri da se reafirmiše delovanje umetnika koji je tokom svog života bio inspirisan i posvećen idejama o boljem društvu, borbama potlačenih, onima koji su sanjali o boljem i pravednijem društvu i bili spremni da žrtvuju sve što imaju za drugačije sutra. Njihova izložba bila je odgovor na pitanje o tome kako se u umetnosti i kroz umetnost može dati doprinos društvenim borbama za bolji i pravedniji svet. Kompleksni materijal izložbe, prikupljen iz mnogobrojnih izvora, sa pojedinim artefaktima koji su po prvi put predstavljeni javnosti, pretočen je u vizuelno bogatu i idejno slojevitu izložbu koja je ograničen izlagački prostor pretvorila u mesto na kome publika aktivno izvodi lična istraživanja, kolektivno preispitivanje i doživljava sudare 20. i 21. veka u Srbiji i Jugoslaviji. Kunov umetnički i društveni rad i angažman predstavljen je kroz perspektive savremenih društvenih borbi, od borbe za ženska prava, preko borbe za radnička prava, očuvanje suverenosti nad prirodnim i društvenim resursima, ekstrakcije prirodnih bogatstava, do perspektive aktuelnih promišljanja društveno-političkog uređenja. Upravo ova ogledanja savremenih tema i problema u Kunovom umetničkom radu i brojnim društvenim angažmanima jesu najveći kvalitet izložbe: temeljnim istraživanjem, iščitavanjem i ponovnim tumačenjem ovog dela našeg kulturnog nasleđa, autorke su uspele da predoče neke od ključnih tokova istorije ovih prostora koji i danas predstavljaju okvire društvenih debata, sukoba, ali i okupljanja i zajedničkih borbi. Javna vođenja i prateći programi koji su organizovani tokom trajanja izložbe koncipirani su u duhu okupljanja i razgovora, aktiviranja želje da se razume sadašnjost i da se prepoznaju koreni i uzroci onoga što živimo danas. Vraćanje temama društvene solidarnosti i aktivne zajednice u muzejskim institucijama ima potencijal za emancipaciju ustanova kulture i kutlurnog nasleđa u našoj zemlji. Takvim pristupom ovaj projekat indirektno je najavio aktuelne društvene i političke procese koje živimo već 4 meseca.
Aktivnosti
Katalog izložbe u izdanju SANU, MSU i Muzeja Jugoslavije sadrži tekstove autorki izložbe i Biljane Crvenković, a dizajn je uradio Andrej Dolinka. Na preko 200 strana, katalog donosi izuzetan tekstualni i vizuelni materijal koji daje važan doprinos proučavanju ne samo dela Đ.A. Kuna, već i čitavog perioda tzv. borbenog realizma, umetnosti koja je bila tesno povezana sa angažovanim, emancipatorskim društveno-političkim događajima sredine 20. veka.
Slika postavke: segment izložbe "Žena danas" predstavio je radove koji se odnose na ulogu žene u Narodno-oslobodilačkoj borbi i uspostavljanju novog društva. Ovo je posebno važan segment jer ukazuje na važne i još uvek aktuelne borbe za ženska prava, kroz afirmaciju uloge žena u društvenim procesima. Kroz svoje iskustvo NOBa, ali i i Španskog građanskog rata, Kun je svojim umetničkim radovima afirmisao ženu kao ratnicu i aktivistkinju kao jednog od stubova društvenog progresa. Ovaj segment izložbe dodatno je utemeljen u savremene društvene procese umetničkim radom Hristine Ivanovske
Primer pratećeg programa tokom avgusta 2025. Vođenja su okupljala ogroman broj publike. Tematski razgovori su bili pokušaj otvaranja dodatnih tema koje se tiču rada Đ.A.Kuna i njegovog društvenog delovanja. Zato su bili angažovani istoričari, umetnici i drugi stručnjaci koji su svojim intervencijama "proširivali" određene elemente izložbe: na primer, tema Španskog građanskog rata, Borskog rudnika i borbe protive rudnika litijuma danas, borbe za bolje uslove rada umetnika nekada i danas i slično.
Prilog o izložbi na portalu Mašina: intervju sa jednom od autorki, Anom Panić
Govor akademika Vladimira Kostića na otvaranju izložbe
Govor akademika Vladimira Kostića
https://drive.google.com/drive/folders/1LMEGZAzS82skwoGfAbQHwy3ITfEo1ZOV?usp=sharing
deo koji prikazuje grafičku mapu "Krvavo zlato" govori o nekadašnjim i o savremenim borbama protiv kapitalističke eksploatacije ljudi i prirode. Ovaj segment, koristeći Kunov lični primer i umetnički rad, njegovo interesovanje da lično vidi i zabeleži primere kapitalističke surovosti, na direktan način poziva publiku da razmišlja i da se angažuje oko sličnih tema koje okupiraju i našu sadašnjost.
https://kulture.rs/borsko-krvavo-zlato-dorda-andrejevica-kuna/?lang=lat
Najava razgovora sa umetnicima Dejanom Markovićem i umetničkim duom Doplgenger o uticajima rada Đ.A.Kuna na savremene umetničke prakse i teme savremene umetnosti. To je i podsetnik da je Kun bio aktivni borac za bolji položaj umetnika i za društveni angažman umetnosti.
Članak Milice Dimitrijević u listu Politika, 9.6.2024.
https://www.politika.rs/sr/clanak/618432/kun-umetnik-radnik-borac-u-galeriji-sanu
Poziv za razgovor "Kun u Španskom građanskom ratu" sa dr Olgom Manojović – Pintar, višom naučnom saradnicom Instituta zа noviju istoriju Srbije, članicom UO Udruženja „Španski borci 1936 – 1939.“ i istoričarem dr Milovanom Pisarijem. Govorilo se o društveno-političkim okolnostima koje su Kuna odvele u Španski građanski rat, o antifašističkoj borbi španskog naroda, te o Kunu kao hroničaru – umetniku i borcu – koji je preživeo velike istorijske događaje prve polovine 20. veka, čiji umetnički radovi služe kao opomena na užase fašizma i aktivno sećanje na antifašističku borbu koja i dalje traje.
Fotografija sa jednog od vođenja koja svedoči o posećenosti izložbi i zainteresovanosti publike za teme koje je izložba otvorila i aktuelizovala.